Felsefesiz hayat olmaz; olsa bile boş ve yavan olur. Televizyonlara baktığımızda bir türlü tamamına erdirilemeyen tartışmalar görürüz… Bunlara tartışma denirse… Felsefenin eksikliği hepsinde hissediliyor. Felsefel bakış bir kere eleştirelliği getirir. Felsefenin girdiği her yerde başka açılardan bakmak vardır. Tartışmaların bitmemesi hep aynı konuların aynı açılardan ele alınmasından ileri gelir gerçekte… Eğitim sistemimize bakıyoruz: Olabildiğince az...
Yazar: Ulaş Başar Gezgin
Yazı
Yazı
Uluslararası İlişkilerin Politik Psikolojisi Üstüne
‘Uluslararası İlişkiler’e politik psikoloji açısından bakışlar yeni değil. Hatta eskiliğin ötesinde, Soğuk Savaş döneminde bu tür bakışlar barışın ya da en azından saldırmazlığın sağlanması için işe koşuluyor. Bu bakışlarda şöyle bir yanlışa düşülmemeli: Her şey psikolojiyle açıklanamaz. Goldgeier ve Tetlock (2001) haklı olarak, psikolojinin ‘Uluslararası İlişkiler’e uygulanmasının mutlaka indirgemeci olmadığını öne sürmektedir. Bunun yerine, konuyu...
Yazı
Ukrayna Krizi’nin Politik Psikolojisi: Yansımalar
ulasbasar@gmail.com Ukrayna Krizi’nin uzun erimli yankıları üstüne yeterince düşünülmüş değil. Daha çok, güncel olan konular konuşuluyor. Bu nedenle, bu yazıyı Ukrayna Krizi’nin bölge ve dünya üstündeki olası sonuçlarına ayırıyoruz. Ukrayna, Rusya, Türkiye ve Çin Ukrayna Krizi, bir kere AB’nin yaptırımlarını önemsizleştirdi. 2023’te Türkiye’de olabilecek bir iktidar değişikliğine yönelik AB desteği yetersiz ve eksik...
Yazı
Modern Dünyanın Sorunları Karşısında Antropoloji’ Üzerine
‘Küresel Batı’nın egemenliği son mu buluyor? Bizi nasıl bir dünya düzeni bekliyor? Yapısal antropolojinin kurucusu Claude Levi-Strauss’a (1908-2009) göre Batı, miadını doldurdu, dünyaya örnek olmaktan çıktı, çünkü Aydınlanmacı Batı düşüncesinden totaliterlikler doğdu. Kalkındılar ama bunun bir bedeli oldu. Bilim ve teknoloji ilerledi, böylelikle kitle imha silahları da… 1986 tarihli Japonya konuşmalarından oluşan kitabında Levi-Strauss, insanlığın antropolojiden...
Yazı
Yapay Zeka Sosyolojisi Notları-5: Emek-Yoğunluğu ve Etik
Bugün yapay zekanın beslendiği büyük veri, hiç bir sosyal hakkı olmayan, asgari ücret yasası uygulanmayan düşük ücretli vasıfsız bilişim emekçilerinin ham veriyi bilgisayarların işleyeceği biçime dönüştürmesine dayanıyor (Dilawar, 2020). Beklentinin tersine, fazlasıyla emek yoğun bir çaba ve açıkça sömürüye dayanıyor. Şimdilik böyle ise, ileride bu durum ortadan kalkacak ise sorun yok; fakat bu emek yoğunluğu,...
Yazı
Yapay Zeka Sosyolojisi Notları: Gözetim Kapitalizmi
Yapay zekayla birlikte, toplu gözetim uygulamaları, veri gözetimi (dataveillance) ile doruğuna ulaşmış durumda. Yapay zekanın bir başka kullanım alanı, çalışanları, yurttaşları ve tüketicileri gözetleme biçiminde. İşveren bunu verimi arttırmakla, devlet, kamu güvenliğiyle, şirketler, kazançlarını ençoklama güdüsüyle gerekçelendirecek. Yapay zekanın var olan demokrasiyi ya da demokrasi kırıntılarını aşındırma olasılığı bulunuyor (Feldstein, 2019). Yapay zeka, demokrasi güçlerinin...
Yazı
Yapay Zeka Sosyolojisi Notları: Yapay Zekanın Ayrımcılığı ve Yanılabilirliği
Yapay zekanın ayrımcılığı ve yanılabilirliği, bir başka yapay zeka sosyolojisi konusu.(1) Çekik gözleri ya da koyu tenleri tanımayan gümrük teknolojileri ilk akla gelen örnek. Bir diğeri, işe alımlarda yapılan ayrımcılıkları yapay zekanın da benimsemesi, çünkü sonuçta beslenilen veri ayrımcı. Sözgelimi, kadınların ‘geleneksel’ olarak alınmadığı önceki işe alım süreçlerinin verileriyle beslenen yapay zeka aynı ayrımcılıkları yapıyor....
Yazı
Bir Salgın Filmi Üstüne: Fatal Contact: Bird Flu in America (2006)
‘Fatal Contact: Bird Flu in America’ bir salgın filmi.(*) Filmin korona salgınına ilişkin olarak söyleyecekleri var. Bu, bir kuş gribi filmi. Salgın Çin’de başlar; bir işçi üzerinden, Çin’i ziyaret eden Amerikalı bir iş insanına bulaşır. Sonrasında ölümler milyonları bulacak, sayılar bu kadar artınca cenazeler çöp kamyonlarıyla taşınıp büyük bir çöp çukurunda topluca gömülecektir. Filmde salgın,...
Yazı
Kadın Firavunlar: Eskil Mısır Anaerkisinde Bir Gezinti
Yaygın kanı, firavunların hep erkek olduğu yönünde. Oysa, kadın firavunlar da vardı. Mısır hanedanlığının ilk dönemlerinde en az 5 kadın firavun vardı. Sonraki dönemlerdeki kadın yöneticiler artık ‘firavun’ olarak değil ‘kraliçe’ olarak adlandırılır. Bunların sayısı 15 civarında. Kadın firavunlar, sırasıyla, Herodot tarihinde geçen Nitocris (yönetiminin sonu İ.Ö. 2181), Sobekneferu (ölümü İ.Ö. 1802), Hatshepsut (İ.Ö. 1507-1458),...
Yazı
Amerika’da Soluk Benizlilere Neden ‘Kafkasyalı’ Denir?
Bir Afro-Amerikalı kadın akademisyenin bakış açısıyla ‘Beyazlık’ın tarihini yazmış olan emekli profesör Nell Painter, kitabında ve sunumunda ABD’de ‘beyaz’lara neden hâlâ ‘Kafkasyalı’ dendiğini açıklıyor. (*) Bu kullanım, nüfus işleri başta olmak üzere birçok resmi işlemde hâlâ geçerli. Bu soruya kendisinin sunduğu bilgilerle başka kaynakları harmanlayarak şöyle bir yanıt verebiliriz: Yerlilerin İnsan Hakları Beyazlara ‘Kafkasyalı’...